Strona GłównaOgród dworski w Gnojniku powstał około 1730 roku za dziedzica Jana Bogusława Petryczyna. Nosił wtedy cechy charakterystyczne dla stylu francuskiego – symetryczny układ kwater i alejek spacerowych. Blisko sto lat później właściciel Edward Homolacs założył park w stylu angielskim, o powierzchni ok. 4 ha. Charakterystyczne elementy parku to: lipowo-jesionowe aleje prowadzące od drogi do domu i polana z dębem-romantycznym samotnikiem. Wśród zasadzonych drzew były różne gatunki: dęby, graby, kasztanowce, lipy, brzozy, topole, sosny, modrzewie. Znalazło się też miejsce na staw z wysepką pośrodku, ozdobioną płaczącą wierzbą.
Ściana drzew stanowiła niegdyś piękną oprawę dla modrzewiowego dworu zbudowanego w połowie XVIII wieku. Za czasów Edwarda Homolacsa (czyli w połowie XIX wieku) dwór został rozbudowany – miał dwutraktowy układ wnętrz z obszernym salonem i dużą jadalnią pośrodku, neogotycki wystrój pomieszczeń i elewacji oraz wysoki czterospadowy dach.
Gospodarz gnojnicki rozpoczął także budowę nowoczesnych budynków gospodarczych: spichlerza, stajni, obór, chlewni i wozowni. Lata świetności gnojnickiego folwarku skończyły się wraz z nastaniem nowego gospodarza - Józefa Łysakowskiego, który w 1915 roku podzielił swój majątek między dzieci: Józefa, Tadeusza i Wandę. Córka Wanda poślubiła chłopskiego syna – Kazimierza Zająca. Jego zasługą jest m.in. to, że przebudował gorzelnię wódki na młyn parowy, a obok wybudował tartak. Zarówno te budynki, jak też dom Zająców stoją przy głównej drodze.
Podzielony majątek zaczął powoli podupadać, a w latach niemieckiej okupacji popadł w ruinę. Na terenach dworskich zabudowań w Gnojniku powstał bowiem 15 sierpnia 1944 roku obóz pracy przymusowej, w którym przebywało jednocześnie ok. 500 osób. Do 16 stycznia 1945 przewinęło się przez niego 12 tys. robotników. Upadek folwarku dopełniła reforma rolna z 1945 roku, w wyniku której odebrano cały gnojnicki majątek dotychczasowym właścicielom i rozparcelowano. W roku 1954 podupadający dwór rozebrano, a ogród podzielono na działki budowlane i zaczęto zabudowywać.
Do dnia dzisiejszego przetrwał jedynie spichlerz oraz zbudowana na przełomie XVIII i XIX wieku oficyna dworska. Spichlerz wystawiony został – wraz z nieistniejącymi już stajniami, oborami i chlewniami (na ich miejscu obecnie wznoszą się Dom Strażaka, budynki poczty i sklepów) – w połowie XIX wieku przez Edwarda Homolacsa. Jest to budynek murowany, dwukondygnacyjny, prostokątny, nakryty dachem siodłowym.
Oficyna dworska to budowla o prostokątnej bryle, drewniana, na kamiennej podmurówce, pokryta dachem czterospadowym. Od wschodu zdobi ją ganek wsparty na kolumnach. Do roku 2011 w oficynie znajdowało się przedszkole.
Zaznaczyć należy, że w latach swej świetności (a więc w XVIII i XIX wieku) park podworski w Gnojniku pięknem i powierzchnią ustępował jedynie przypałacowemu parkowi Goetzów w Brzesku-Okocimiu. Obecnie na terenie parku znajduje się kompleks sportowy.
Opracowano na podstawie:
Kowalczyk Tadeusz, Gnojnik z dziejów wioski, Wyd. Centrum Kultury w Gnojniku, 2013
Krupiński Andrzej B., Poznajemy Gminę Gnojnik. Przewodnik po dziejach i zabytkach, Wyd. Urząd Gminy Gnojnik, 2004, s. 42-47